Bhutan'ın aydınlanma deneyimi

Bhutan'ın aydınlanma deneyimi

Himalayalar'daki küçük krallık, yoksulluk ve kendini dış dünyadan soyutlama politikasını, "Gayri Safi Milli Mutluluk" ve demokrasiye geçişle takas ediyor.
Önce trompetin yüksek, berrak sesi geliyor. Ardından, bu sesin kendine çektiği Budist hacılar... Güneş, Himalayalar'da, Bhutan Krallığı'nın başkenti Thimphu üzerinde yükselen dağların ardında kaybolurken, günün son ayini de başlamak üzere...

Kalabalığın bir ucunda, çok uzaklardaki köylerinden üç günlük bir yolculuk sonunda -ilk kez- büyük kente gelmiş olan, eski püskü giysiler içindeki köylüler var -ve bu kent, olasılıkla, dünya genelinde trafik lambası olmayan tek başkent.

Betel cevizinden lekelenmiş dişleriyle koyu kırmızı giysileri uyum içinde olan kolkola girmiş bir grup Budist rahip, meydanın tam ortalarına doğru bir yerlerde toplanıyor. Rahipler, köylüler ve kent sakinleri, onları o dakikada orada bir araya getiren olaya bir ucundan tanık olabilmek için itişiyor:

Kalabalığın ortasında, parlak turuncu tişörtü dizlerine kadar sarkmış küçük bir erkek çocuğu var. Bu çocuk -yedi yaşındaki Kinzang Norbu- temponun hızlanmasıyla kendini yere atıyor ve sırtının üstünde öylesine bir hızla dönmeye başlıyor ki, safran rengi bulanık bir görüntüye dönüşüyor.

Uçan dişi kaplan ve "Kaçık Kutsal Kişi"nin diyarı Bhutan'ın mistisizmiyle yoğrulmuş olan kalabalık, Norbu'nun, Budist bir azizin fırıl fırıl dönen reenkarnasyonu olduğu inancına kapılabilir. Ama Norbu'nun sunduğu bu dünya, onlar için aslında çok daha mistik. Hoparlörlerden bangır bangır yayılan ses bir Budist duası değil; Shakira'nın, beyaz bir Macintosh dizüstü bilgisayardan çevreye yayılan, müstehcen sözlerle dolu popüler şarkısı "Hips Don't Lie"ın açılış ritimleri.

Ve Norbu ellerini kullanmaksızın kafasının üzerinde dönerken sıyrılan tişörtü, küresel gençlik kültürüne duyduğu saygıyı gözler önüne seriyor; bileklikli kırmızı Nike spor ayakkabılar, üzerinden dökülen Adidas eşofman altı ve çentikli harflerle yazılmış, grup arkadaşları ile kendilerine seçtikleri adı heceleyen geçici dövme: "B-Boyz."

Şarkı sona ererken Norbu, yüzünde hınzır bir gülümsemeyle, çete selamı veriyor. B-Boyz grubundan arkadaşları ıslık çalıp tezahürat yapıyor. Rahiplerin yüzünde, kırmızı dişlerini ortaya çıkaran şaşkın bir gülümseme var. Peki güneşten kavrulmuş köylüler? Onlar da gördüklerinden pek bir şey anlamamış gibi. Bu çocuk, Budist "aydınlanma"ya ulaşmak için dönen maskeli bir dansçı olsaydı, gördükleri onlar için anlam ifade edebilirdi. Ama, tüm bu karşılıklı anlaşılmamaya rağmen, söz konusu bu an onları bir araya getiriyor. Norbu, tek bir akıl almaz gösteriyle, olanaksızı gerçeğe dönüştürmeye -dengeyi yitirmeksizin orta çağlardan 21. yüzyıla atlamaya- çalışan bir ulusun özünü yakalamayı başarıyor.

Geleneksel Bhutan Kültürünün Unsurları

Bhutan’ın geleneksel kültürü yüzyıllar öncesine uzanan garip inançlarla doludur.

Bhutan dilinde ülke için kullanılan Druk Yul (Gürleyen Ejderhanın Ülkesi) adının kökeni, Tibetli bir mistikle ilgili efsaneye dayanır. Bu mistik, bir manastırda kutsanırken, duyduğu gök gürültüsünün bir ejderhanın sesi olduğunu sanır.

Doğaüstü masallar ülkenin önemli dinsel ve turistik merkezlerini daha yüksek bir profile kavuşturdu. Örneğin, Guru Rimpoche’nin “Kaplan Yuvası” adlı manastıra uçan bir kaplanın sırtında indiğine inanılır. Başka tapınaklarda Rimpoche’nin vücudundan kalma izler barındırdığı söylenen taşlar sergilenir.

“Kaçık Kutsal Kişi” olarak bilinen 16. yüzyılın saygın isimlerinden lama Drukpa Kunley’e, bazı insanların duyarlılıklarını incitebilecek canlı cinsel imgelerle dolu maceralar yakıştırılır. Şans getirmesi için yaptırılan Kunley’in “Ateşli Yıldırım Okları” adlı fallus resimleri Bhutan’ın her yanında evlerin dış cephesini hâlâ süsler.

Bhutan geleneklerini koruyan bir ülke. Hâlâ düzenli giyilen geleneksel Bhutan kıyafetinin esasını, erkeklerin giydiği gho adlı desenli, diz boyundaki giysi ve kadınların giydiği kira adlı elbise oluşturur. Belirli renklerdeki başörtüleri kişinin hangi resmi makamda bulunduğunu belirtir. Sözgelimi, sarı türbanı sadece kral ve Je Khenpo denilen en üst kademedeki din adamı takabilir.

Geleneksel Bhutan evlerinin ayırıcı özellikleri toprak, taş ya da tahtadan yapılmış kalın duvarlar, ayrıca süslü pencereler ve bezemeli saçakları bulunan damlardır. Bhutan’da damlar çoğu kez iki katlı yapılır ve böylece ülke mutfağının önemli bir malzemesi olan biberi kurutmak için askılar kurulur.

Gayri Safi Milli Mutluluk

Gayri Safi Milli Mutluluk (GSMM) kavramının dört dayanağı var. Sürdürülebilir kalkınma, çevre koruma, kültürel değerlerin korunması ve iyi yönetim.

Devletin bir hedef olarak mutluluğu desteklemesi kulağa hoş gelen bir kavram. Peki ama, buna ulaşma yönündeki ilerleme nasıl ölçülebilir? Bir gösterge olarak, Bhutan’ın 2005 nüfus sayımında yurttaşların ruh hallerini doğrudan bildirmelerine olanak verildi. Sonuçlara göre, toplumun yarısından biraz fazlası (yüzde 51,6) mutlu ve yüzde 45,2’lik kesimi çok mutlu olduğunu belirtirken, mutlu olmadığını söyleyenlerin oranı ancak yüzde 3,3 çıktı.

Kaynak

National Geographic
Yazı: Brook Larmer
Fotoğraflar: Lynsey Addario
Mart 2008 - İnternet baskısı

Benzer içerikler