Korona virüs, aşılar ve pandemiye dair sorular ve cevapları

Avrupa niye inaktif aşı ya da Çin aşısını kullanmıyor?

Klasik aşı üretmek mümkün ama üretimi çok çok zor o yüzden Avrupa’lılar tasarlaması kolay olan mRNA aşısı üretti ve zaten SARS’tan hazır olan Oxford aşısının modifiye edilmiş bir hali kullanılmaya başlandı.

İki aşıyı da üretmek görece kolay. İnaktif aşıda gerçek virüsü yetiştirmek, çoğaltmak sonra da öldürmek gerekiyor. Avrupa aşılarında buna gerek olmuyor, yerine virüsün DNA’sı üzerinden ilerleniyor.

Keza Çin korkunç kapasitesine rağmen 100 milyon üretti aşağı yukarı. Avrupa ve ABD ise 400 milyon doz üretti. Çin yıl sonuna kadar 1 milyar üretirim diyor, Pfizer tek başına 2.5 milyar diyor. Direkt hazır olan Çin aşısını kullanmıyorlar zira dışarıya bağımlı olmak istemiyorlar.

Hangi aşıyı olmlalıyım?

Aslında bu soruya duruma göre yanıt vermek daha doğru olacaktır. Çok yaşlılarda ve ölüm riski yüksek grupta mRNA tercih edilmeli zira daha güçlü bağışıklık sistemini tetikliyor ve ilk doz sonrası da az da olsa koruyor.

İnaktif olan Sinovac aşısı ise tam bir ölü virüs içerdiğinden şu anda olan ve ilerde çıkabilecek mutasyonlara karşı daha etkili. Zira tam virüs olduğundan bağışıklık sistemi her yer için antikor üretiyor, bir yerden tanımasa diğer yerden tanıyor.

Güvenirlilik açısından iki aşı türü de uygulamada güvenli. Ancak mRNA aşısı dünyada ilk defa kullanılan bir teknik olduğundan yüz yıldan fazla süredir kullanılan inaktif Çin aşısına göre tercih etmek istemeyenler olabilir.

Hangi aşı daha fazla yan etki yapar?

Uygulamada aşılar bağışıklık sistemini uyarır ve bağışıklık sistemimiz hasta olduğumuzu zannederek alarma geçer. Bu süreç kendimizi hasta hissetmemize yol açar. Dolayısıyla ne kadar güçlü uyarılırsanız o kadar kendinizi hasta hissedersiniz.

Alman mRNA tabanlı aşılarda veya İngiliz virüs vektör aşılarında inaktif aşılara göre daha fazla uyarması nedeniyle daha fazla yan etki görülmesi normaldir. Hali hazırda başka nedenlerle çok hasta olanların aşılanmasında daha fazla dikkat edilmesi gerekmekte zira bu kişiler bağışıklık sisteminin yarattığı ekstra yükü kaldırmakta zorlanabilirler.

Virüs ne zamana bitecek?

Virüs belli ki yıllar boyu sürecek gibi gözüküyor. Dünya'da herkesi çok güçlü bir aşı ile 6 ay içerisinde aşılamamız gerekiyor. Ayrıca şimdilik dünyada aktif kullanılan tüm aşılar bu kadar güçlü değiller. Bunun için ikinci nesil hatta üçüncü nesil aşılara ihtiyacımız var.

Seneye bu yeni tip aşıları kullanmaya başlasak normal hayatımıza dönebiliriz. Batılı ülkeler de gelecek sene bu iş çözülecektir ancak tüm dünyayı benzer şekilde korumalıyız ki virüsün yayılımından korunabilelim.

Her halükarda senelerce yıllık bir aşı olmamız gerekecek gibi gözüküyor. Fakat en gelişmiş buruna sıkılan bir aşı ile ileride bunu evde kendimizde uygulayabileceğiz gibi görünüyor.

IntraNasal aşı ne işe yarar?

Bu tip aşılar virüsün gerçek hasta etme şeklini taklit ederler. Bağışıklık sistemini hasta olmadan hastalık varmış gibi kandırmamız için çok yararlıdır. Virüs normalde burun, ağız ve akciğer mukazosundan girmekte orada tutulum yapıp çoğaldıktan sonra aşağı doğru indikçe kana karışıp tüm vücudumuza yayılmaktadır.

Şu anda kasa yaptığımız aşılar kan tipi antkior üretimini sağlamakta virüs kana bulaşmaya başladıktan sonra etki etmektedir. Bu yeni tip aşı, mukoza tipi antikor üretimini de sağlamakta ve virüsün buralarda da tutunup çoğalmasını engellemektedir.

Dolayısıyla siz hasta olmadan kas tipi aşılarda virüsü yayabilirken bu tip yeni aşıda hiç enfekte olmadığınız için yayma ihtimaliniz de olmayacaktır.

Düşük sıcaklık gereksinimi Biontech aşısını ülkemizde nasıl etkiler?

Öyle abartıldığı gibi bir şey söz konusu değil. Yalıtımlı bir ortamda kuru buz koyarak gerektiğinde de bunu tazeleyerek nakledebiliyorsunuz veya depolayabiliyorsunuz. Büyük hastenelerimizde hali hazırda soğutucular mevcut. Sıcaklığı devamlı takip eden sistemler var.

Aşılar ayrıca normal buzdolabında 120 saat etkili kalabilmekte. Oda sıcaklığında ise 6 saat sorun yaşamadan verimliliğini sürdürmekte. Ancak yine de ülkemiz sağlık ocaklarında değil hastanelerde bu aşıyı uygulamayı tercih edecek.

Pandemi Türkiye için ne zaman biter?

Ülkemizde pandeminin bitmesi için toplum bağışıklığının sağlanması gerekmekte. Yalnız bu toplum bağışıklığı virüsten virüse değişen bir süreç. Mesela kızamıkta %95 gibi bir rakam iken çocuk felcinde %80 istemekte.

Covid 19 için bu rakam bilinmemekle beraber aşırı bulaşıcı olduğu düşünülürse çok yüksek bir rakam olması gerekmekte. Ayrıca diğer hastalıklar için çok etkili aşıları yıllar içinde geliştirdiğimizi düşünürseniz ve Covid-19 için etkili aşıda yolun başında olduğumuz düşünülürse toplumun tamamını aşılamanın gerekli olduğunu tahmin edebiliriz.

Bu durumda 85 milyon nüfus ve 5 milyon da göçmen olduğu düşünüldüğünde çocuklar da dahil olmak üzere 180 milyon doz aşı yapmamız gerekmektedir. Şu ana kadar 19 milyon doz aşı yapmış bulunmaktayız ve günde 250 bin doz ortalama ile devam etmekteyiz. Bu şekilde devam edilirse 650 gün sonra tüm aşılama bitmiş olacak. Ancak aşıların kişileri 3 ila 9 ay koruduğu düşünülürse  aşılama hızını ya da aşı kalitesini hızla arttırmamız gerektiği açık.