Kuzey İrlanda'da son günlerde yaşanan gerilimin ardında ne var?

Kuzey İrlanda'nın Belfast ile Derry kentleri ve Antrim bölgesinde bölgenin Birleşik Krallık'a bağlı kalmasını isteyen öfkeli birlik yanlısı gruplar Cuma gecesinden bu yana polisle şiddetli çatışmalara giriyor, araçları ateşe veriyor, barikatlar kuruyor.

Olaylar ilk başta, Kuzey İrlanda polisinin geçen yaz yapılan kalabalık bir cenaze törenine katılan Sinn Fein partisi liderlerine müdahale etmemesi ve savcılığın da ceza vermemesiyle başlamıştı.

Ancak gerilimin geldiği noktanın ardında İngiltere'nin AB ile yaptığı Brexit anlaşmasının bölgenin geleceği açısından yarattığı belirsizliğin bulunduğunu söyleyenler de var.

Kuzey İrlanda'nın Birleşik Krallık'ın parçası olmasından yana olanlar ile kuzeyi ve güneyiyle birleşik bir İrlanda Cumhuriyeti isteyen kesimin çatışmalarla dolu geçmişi tekrar gündemde.

Son gelişmelerin, iki tarafın da temsil edildiği hassas dengelere dayalı karma özerk yönetimin istikrarını sarsmasından endişe ediliyor.

İngiltere Başbakanı Boris Johnson olaylardan kaygı duyduğunu söyledi. Kuzey İrlanda'daki bütün önde gelen siyasi partilerin liderleri de şiddet olaylarını eleştiriyor ama olayların fitilini ateşleyenin ne olduğu konusunda anlaşamıyorlar.

Özerk yönetimin başkanı Demokratik Birlik Partisi'nden Arlene Foster, Kuzey İrlanda polis teşkilatı başkanını suçlayarak istifasını isterken, hükümetin birleşik İrlanda Cumhuriyeti'nden yana olan ayağı Sinn Fein mensubu üyeler, olayları kontrol altına alabilmek için polise sahip çıkılması gerektiğini söylüyor.

'Ateşle oynanıyor'

1998'de Kuzey İrlanda'da barışı sağlamak üzere imzalanan Paskalya anlaşmasının mimarlarından, dönemin başbakanı Tony Blair'in danışmanı Jonathan Powell bölgede siyasetin yeniden "ısındığını" ve "ateşle oynandığını" söyledi. Powell bölge yönetiminin başındaki Arlene Foster'ı polisin arkasında durmaya çağırdı.

Arlene Foster ise polisin bir bütün olarak arkasında olduğunu kaydediyor, ancak teşkilatın başındaki Simon Byrne'ü Sinn Fein'e iltimas geçmekle suçluyor.

Kuzey İrlanda yönetimi bugün olayları değerlendirmek üzere olağanüstü bir toplantı yapıyor.

Son altı gecedir neler yaşandı?

Olaylar dün, altıncı gecesinde de sürdü.

Belfast'ta birlik yanlısı ve cumhuriyetçi toplulukların yaşadığı mahallelerin birleştiği noktalardan birinde bir otobüs ateşe verildi, polise taşlar atıldı ve fotoğraf çeken bir gazeteci maskeli kişilerin saldırısına uğradı.

İki toplumu ayıran bölgedeki bir geçiş noktasında lastikler yakılarak barikatlar oluşturuldu ve polis halka bölgeden uzak durması uyarısında bulundu.

BBC'nin İrlanda muhabiri Emma Vardy barikatın iki tarafında toplanan bir kaç yüz kişinin karşılıklı molotof kokteylleri attıklarını aktarıyor.

Polis yetkilileri dünkü olaylarda 7 polisin yaralandığını açıkladı.

Geçen Cuma günü başlayan olaylarda düne kadar da 41 polis memurunun yaralandığı 10 kişinin gözaltına alındığı açıklanmıştı.

Politikacılar ne diyor?

Kuzey İrlanda yönetimi ağırlıkla birlik yanlısı grupların en büyük partisi Demokratik Birlik (DUP) ile İrlanda milliyetçisi ve ağırlıkla Katolik kesimin en büyük partisi Sinn Fein'den politikacılardan oluşuyor.

Özerk hükümetin başbakanı DUP'den Arlene Foster dün bir açıklama yaparak "Şiddet haklı görülemez. Yanlış ve hemen son bulması gerekiyor" dedi.

Foster, protestoların "birlik yanlısı tutumu temsil etmediğini" de söyleyerek, "Bunları yapanlar Kuzey İrlanda'nın utancıdır ve sadece dikkatleri Sinn Fein içindeki asıl kanun çiğneyenlerden uzaklaştırmaya yarıyor" diye ekledi ama Kuzey İrlanda Polis Teşkilatı'nın başı Simon Byrne'ü eleştirerek, bir kez daha istifaya çağırdı.

Sinn Fein'den başbakan yardımcısı Michelle O'Neill de şiddet olaylarına karışanları kınadı ama Başbakan Arlene Foster'in Kuzey İrlanda polis teşkilatının başıyla görüşmemesini eleştirdi.

Sinn Fein, Sosyal Demokrat İşçi Partisi SDLP ve İttifak Partisi birlik yanlısı politikacıları polisi hedef alarak gerilimi tırmandırmakla suçluyorlar.

Olayların ardında ne var: Cenaze mi Brexit mi?

Geçen Cuma günü birlik yanlısı grupların başlattığı olaylar, kimi birlik yanlısı politikacılara göre, savcılığın verdiği bir karara duyulan tepkiye dayanıyor.

Kuzey İrlanda savcılığı, eski İrlanda Cumhuriyetçi Ordusu (IRA) mensubu Bobby Storey'in geçen yaz yapılan cenaze törenine katılanlara salgın yasaklarını ihlal ettikleri gerekçesiyle ceza kesmemeye karar vermişti.

Sıkı Covid önlemleri ilan edilen bir dönemde yapılan bu cenaze törenine katılan 2 bin civarında kişi arasında, Kuzey İrlanda ortak özerk yönetiminin başbakan yardımcısı Michelle O'Neill ve Sinn Fein partisinden diğer politikacılar da vardı ve polisin cenazeye müdahale etmemesi, savcılığın da işlem yapmamaya karar vermesi, birlik yanlısı kesimde yoğun eleştirilere yol açmıştı.

Ama bir kısım birlik yanlısı lider de gerginliklerin gerisinde, İngiltere'nin AB ile ayrılık sonrasını düzenleyen Brexit anlaşmasında Kuzey İrlanda'ya ilişkin kısımdan duyulan rahatsızlığın olduğunu söylüyorlar.

AB ile varılan anlaşmada, Kuzey İrlanda ile güneydeki İrlanda Cumhuriyeti arasında sınırların eskisi gibi açık kalması yönündeki düzenleme, İngiltere ile Kuzey İrlanda arasında fiili bir sınır kontrolü oluşmasını getirdiği gerekçesiyle birlik yanlıları tarafından sert şekilde eleştiriliyor.

Brexit anlaşmasıyla birlikte kabul edilen Kuzey İrlanda protokolü, İngiltere ve Kuzey İrlanda arasında bir tür fiili deniz sınırı oluşturarak bazı malların dolaşımında gecikmeler ve aksamalara yol açtı.

Birlikçiler bunun zaman içerisinde Kuzey İrlanda'nın İngiltere'den fiilen kopuşunu hazırlayacağı ve milliyetçilerin amacına hizmet edeceği kaygısı içindeler.

BBC Kuzey İrlanda siyaseti muhabiri Jane McCormack'ın yorumu

Kuzey İrlanda Özerk Yönetimi'nin toplanma kararı alması, tırmanan olayların birleşik bir yanıt gerektirdiğini gördükleri şeklinde yorumlanabilir.

Ama olayların kaynağı konusuna bu kadar farklı yaklaşan iki tarafın ne tür bir birlik sergileyeceklerini tahmin etmek de kolay değil.

Bazı bakanlar özel açıklamalarında, bu olaylar bir kere başladığında durdurulmasının çok güç olduğu endişesini dile getiriyorlar. Bu bakımdan toplantının olayları yatıştırıcı bir etki yaratma fırsatı sunması umuluyor.

Gerek Birleşik Krallık gerekse İrlanda Cumhuriyeti hükümetlerinin de itidal çağrılarını ve ikna girişimlerini yoğunlaştırması beklenebilir.

Fakat siyasi ortam o kadar kırılgan ki uçurumun kıyısından dönmek politikacıları gerçekten zorlayabilir.

https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-56676545

o bölge de halkın bir kısmı birleşik krallıktan ayrılmak istiyordu zaten

ingilizlerden

irlandalılar ve iskoçlar nefret ediyor

İrlanda'da yaşanan olayların temel sebebi,halkın yarısı ingiliz kraliyetine bağlı tek bir irlanda devleti kurmak isterken diğer kesim kraliyeti ve kraliçeyi istemiyor..

Yıllardır yaşanan bu kavga IRA gibi bir terör örgütünün ortaya çıkmasına ve kanlı olayların yaşanmasına sebeb oldu.

Soğuk savaş yıllarında IRA örgütü silahlarını yoğunlukla sovyetlerden alıyordu ve fazladan aldığı bu silahları özellikle ABD de kaçak olarak satıp büyük paralar kazanıyordu zira ABD de kraliyete muhalif büyük bir iralanda göçmeni kesim var.Bu kara ekonomi içinde IRA çok güçlendi ve çok kanlı eylemler yaptı.Zaman içinde kraliyet IRA nın bu büyük ekonomik gelir damarını ABD ile anlaşıp kesti.Sovyetler dağılıpda soğuk savaş bitincede eskisi gibi ağır silahları alma noktasında IRA zorluk yaşadı zira AB nezlindede IRA terör örgütü olarak görülüp lider grupları ortaklaşa dağıtıldı.

ABD de ise 90larda devreye sokulan büyük ses getiren RICO operasyonlarıyla birlikte elde edilen bilgiler irlanda göçmeni olan büyük mafya gruplarının IRA bağlantılarını ortaya koymuş ve bu bağlantılar kolaylıkla bulunmuş,ardından ya öldürülmüş yada müebbet hapisle cezalandırılanlar olmuştu.Bu bağlantılar arasında meksikadaki uyuşturucu kartellerine ABD üzerinden silah satan başka şebekelerde vardı.Gelişen teknoloji ile birlikte iletişim ve takip konuları kolaylaşınca IRA masaya oturmak ve geri çekilmek zorunda kaldı çünkü kurduğu düzen bozulmuş,lider kadroları dağıtılımış ve ekonomik bağlantılarıda koparılmıştı.

şimdi ise bu temel karşıtlık sorunu tekrardan alevlendi zira IRA nın yaşayan eski militanları silah bırakıp gerek ABD de gerekse ingilterede yoğun şekilde IRA siyaseti uygulayıp algı oluşturmaya ve kraliyeti zora sokacak bir çok malzemeyi medyaya sundular.İngilterede de kraliyeti artık istemeyen ciddi bir nüfus var.Son küçük prensin ABD ye göç etmesi ve kraliyet aleyhine konuşmaya başlaması ve bunuda yıllarca müttefik olarak görünen ve herşeye rağmen ingiliz kraliyetine toz konduracak haberleri bile sansürleyen ABD nin en meşhur programından lanse edilmeside günümüz siyasi konjonktürünün ne denli değişim içine girdiğinide gösteriyor.İrlanda da ise işte bu değişimlerin olumsuz yansımalarını görüyoruz.