Konunun anlaşılması için, öncelikle birkaç şeyi hatırlamak gerekiyor... "DRM" yani "Dijital Haklar Yönetimi" prosedürleriyle; Netflix, Amazon Prime, Blu TV, Bein Connect gibi bütün ücretli çevrimiçi servisler yayınladıkları videoları koruyup şifreliyor. Bunun sonucunda, bu tür videoları bu servislerin sunucularından indirseniz bile, bu videoları hiçbir medya oynatıcı programda izleyemezsiniz ve encode edemezsiniz. Youtube gibi ücretsiz platformlarda ise videolar şifrelenmediği için, videoları indirirseniz bir oynatıcıda açabilir ve tekrar encode edebilirsiniz.

Başlıca DRM yöntemleri, Google'dan Widevine ve Microsoft'tan PlayReady. Bu yöntemlerin en üst sürümleri olan Widevine L1 ve PlayReady 3.0, "donanımsal" korumalardır. "Dışarıdan bir yazılım" ile aşılamayan, "hack'lenemeyen" korumalardır. Yüksek çözünürlüklü ve de şifrelenmiş videonun çözülme işlemi, işlemcinin güvenli ortamında yapılır ve bu ortama dışarıdan müdahale edilemez. Widevine L1 veya PlayReady 3.0 ile korunmuş videoların izlenmesi için, ilgili cihazda L1 ve 3.0 lisansları olmak zorundadır, daha doğru ifadeyle "şifrelenmiş videoları çözecek olan DRM modülünün cihazın işlemcisinin kök yazılımına entegre edilmesi" gerekir. Bunu da ancak işlemci üreticisi yapar. Uydu alıcıları ve TV Box/medya oynatıcılar konusundaki muhatap ise, HiSilicon, Amlogic, Broadcom, Realtek, Mediatek gibileridir.

Netflix, DRM konusunda nevi şahsına münhasır. Şöyle ki: Netflix yüksek çözünürlüklü video akışlarını PlayReady 3.0 ile koruyor. Herhangi bir Android cihazda, Android işletim sisteminin kendi kısıtlamasını aşmak için Widevine L1 de gerekiyor. Ancak Netflix çözünürlük kısıtlamasına takılmamak için cihazda bu iki DRM modülünün de olması yetmiyor. Devreye bir de Netflix'in kendi onayı giriyor. "Hailstorm" adı verilen bir programda, Netflix çip üreticileriyle diyalog kurarak belirli çiplere onay veriyor. Bu çiplerin olduğu cihazlar da "Netflix lisanslı cihaz" olarak sonuçta daha çok ilgi çekiyor.

Programa göre, Netflix'in çip üreticilerinden istediği 5 şey var:

1- Oynatım kalitesi. Donanımın Netflix içeriğini optimum kalitede sunabilmesi isteniyor.

2- Grafik performansı. Optimal kullanıcı arayüzü kullanım deneyimini sunabilmesi isteniyor.

3- Ağ bağlantısı performansı. En yüksek bit oranında/kalitede akış iletebilmesi isteniyor.

4- Güvenlik. İçerik anahtarlarını ve üye bilgilerini gizli tutabilmesi isteniyor.

5- Sistem Kararlılığı.

Bu 5 faktör, BSP'ye bağımlı faktörler. BSP (Board Support Package), donanım tasarımı ve sistem yazılımından (işletim sistemi + ara yazılımlar + donanım sürücüleri) oluşuyor.

BSP, SoC (System-on-Chip) üreticisi tarafından, cihaz üreticisine (ODM-Original Device Manufacturer) ve sistem entegrasyoncusuna (SI-System Integrator), kendi ürünlerini oluşturmaları için veriliyor. SI, yazılım konusunda uzman bir kişi veya şirket.

Tasarım onaylanma sürecinde, UL, CE, WiFi, Google CTS, GTS, Netflix NTS gibi sertifikasyonlar gerçekleşiyor.

Netflix, 5 kriterini karşılayan çiplere sertifika veriyor. Çiplere veriyor, cihazlara değil. Genelde cihazlara onay verdiği düşünülür ama Netflix'in BSP ile muhatap olduğu, BSP'nin de ancak çip üreticisinden geldiği unutulmamalı. ODM, yani cihaz üreticisi, onay sürecindeki bir BSP'ye müdahale edemiyor.

Eğer çip Netflix'ten sertifika alırsa, ODM'nin yani cihaz üreticisinin müdahale edebileceği, cihazda değişiklik yapabileceği kısımlar şunlar:

1- Kullanıcı arayüzü başlatıcısı (Android launcher)

2- Güvenilir üçüncü taraf uygulamaları (cihazın içinde yüklü geldiğini gördüğümüz bazı programlar)

3- Bluetooth, HDMI, ethernet, USB gibi bağlantılar

4- Tuner (DVB-S, DVB-T gibi)

5- Direnç, kapasitör, indüktör gibi devre bileşenleri

Eğer ODM (cihaz üreticisi) tarafından;

1- Netflix uygulamasının ihtiyaç duyduğu kaynakları sömürebilecek ya da güvenlik sorunları yaratabilecek olan üçüncü taraf uygulamaları yüklenirse,

2- Bellek gibi bazı donanım bileşimleri değiştirilirse,

3- Herhangi bir Android, Linux, sürücü, BSP yazılım kodu değiştirilirse,

...BSP'nin onayı iptal edilir ve BSP tekrar teste girmek zorunda kalır.

Mecool KM2 gibi 2021 model ve de Netflix onaylı bir cihaz üzerinden anlatılırsa, cihazdaki SoC yani çip S905X2, SoC üreticisi Amlogic, ODM ise Mecool. 

Amlogic S905X2 çipli diğer cihazlarda, örneğin Mecool M8S Plus'ta Netflix yüksek çözünürlüklerde izlenemezken, aynı çipe sahip gözüken Mecool KM2'de nasıl izlenebildiğinin cevabı da basit: 2018'de üretilip bazı cihazlara giren S905X2 çipi, o dönemde Netflix testine girmemişti. 

Amlogic S905X2 ve S905X3 çiplerinin yeni versiyonlarına 2020'de, S905X4 çipininkine de 2021 başında Netflix onayı verildi. S905X2-B gibisinden isimlendirilen bu tür revizyon çipler eskisiyle birebir aynı donanıma sahip olsalar da, eskimiş çiplerde Netflix'in onayı yok. Aslında S905X2 ve S905X3 çiplerinin 2-3 yıl sonra onaya kavuşması çok da büyük anlam ifade etmiyor. Çünkü 2020'de Netflix, hem alıcı taraf (aboneler) hem de verici taraf (sunucular) açısından veri tasarrufu sağlamak için, akışlarını yeni AV1 kodlamasıyla sunmaya başladı ve bu tür akışlar gittikçe yayılıyor. Grafik işlemcileri (GPU), AV1 kodlamasını çözemeyen cihazlar, bu kodlamayı çözmek için ekstra çözücü yazılım kullanma yoluyla ana işlemcilerini (CPU) zorlayacak, bu da cihazların daha çok ısınması, daha çok elektrik harcaması demek olacak. Veri akışının yoğunluğu karşısında yetersiz kalan işlemcili cihazlarda da bolca donma, takılma görülecek.

Hailstorm programından geçmemiş, onaysız bir çipin olduğu bir cihazda Netflix içerikleri hiçbir zaman 720p'yi geçmemekte, genelde 480p-540p olmakta. Düşük çözünürlükteki içerikler Widevine L3 ile korunmakta, bu da ucuz Android cihazlarda olan, Windows'lu bilgisayarlarda Mozilla Firefox gibi tarayıcılar içerisinde olan çözücü modüldür.

Netflix'i cihazınızda 1080p (FHD) veya 2160p (4K) gibi yüksek çözünürlüklerde izleyip izleyemeyeceğinizi belirleyen Netflix'in sertifika programı "Hailstorm" kısaca bu şekildedir. Netflix'in (hileli ve gelip geçici yöntemler olmadan) hangi cihazlarda FHD veya 4K izlenebildiğine dair kısa bir listeyi daha önce forumda yazmıştım. O liste Sony, Apple, Google, NVIDIA, Amazon gibi büyüklerin cihazlarıyla doludur, bu da bir Kazan-Kazan olayıdır. Hem "ünlü marka" kazanır hem de Netflix. 2010'da kurulan Çinli şirket Xiaomi, çok kısa sürede o listeye Mi Box cihazıyla girmeyi başarmıştı. Bu yıl da Mecool KM2 ile bir diğer Çinli cihaz Netflix 4K listesine eklendi. Türkiye'de ise Botech Wzone isimli cihaz, Netflix 4K destekli ilk cihaz oldu.

Bu yazı, bilginin ana kaynağından, Netflix Blog'dan faydalanarak oluşturuldu...

https://netflixtechblog.medium.com/hailstorm-the-netflix-scaling-solution-over-android-tv-fd169366f828

Madshi video işleyicisi (MadVR) kullanılarak, SDR bilgisayarlar için HDR videoların düzeltildiğini aktarmıştım:

https://forum.donanimhaber.com/hdr-destegi-olmayan-pc-de-4k-hdr-icin-cozum-madvr--147861968

İkinci ve daha güzel çözüm yolu olan KODI'yi ayrı başlığa alıyorum.

KODI, Türkiye'de daha ziyade Android cihazlarda kullanılmakta olup, Windows, Linux, Raspberry Pi, MacOS, iOS ve tvOS için de yayınlanan bir yazılım.

KODI, versiyon 19.0'dan itibaren, Windows10 işletim sistemi altında, yüksek dinamik aralık (HDR) tekniklerinden ikisine, HLG ve HDR10'a destek veriyor.

HDR tekniklerine dair bilgileri özetleyelim:

• HLG, 4KTV yayınlarında kullanılıyor, HDR10 ise 4K-bluray disklerde.

• HLG'de metadata yoktur, HDR10'da ise statik metadata vardır.

• Metadata, "ekran parlaklığını elden geçirme, en fazla içerik ışık seviyesi, en fazla kare-ortalama ışık seviyesi" parametrelerini içerir. Bu değerlerin birimi nit'tir (kandela/metrekare). Bu değerler her sahne için aynıysa statik metadata, değişkense dinamik metadata söz konusudur.

• Metadata içermeyen HLG, adını aldığı HLG transfer biçimi ile de diğerlerinden farklıdır. Metadata içeren diğer tekniklerdeki aktarım işlevi (HDR10, HDR10+, Dolby Vision) SMPTE ST2084 (PQ) tabanlıdır, bunlara PQ ailesi de denir... PQ ailesinden statik metadatalı olan HDR10 "ST2086 standardı" olurken, dinamik metadatalı olabilenler "ST2094 standardı" altında 10,20,30,40 diye sıralanırlar (Dolby, Philips, Technicolor, Samsung)... Philips ve Technicolor HDR'li videolar halen yoktur. ST2094-10 Dolby Vision ve ST2094-40 Samsung HDR10+'lı videolarla karşılaşıyoruz.

• "Eski sistem" diyebileceğimiz standart dinamik aralığa (SDR) yönelik geri uyumluluğu Dolby Vision ve HLG profilleri sunar, HDR10 ve HDR10+'da SDR uyumu yoktur... SDR uyumu olmaması demek, bir SDR panel için ton eşleme yapılması zorunluluğu demektir.

• HLG ve HDR10 kullanımı ücretsizdir. Dolby Vision lisans ücretine tabidir. HDR10+ ise yayıncı için ücretsiz, cihaz üreticisi için ücretlidir.

KODI'ye dönelim...

KODI, dinamik metadatalı Dolby Vision'a destek sunmaz. Yani, Dolby Vision geliştirme katmanındaki dinamik metadatalı içerik değil, temel katmandaki içerik oynatılır. Dolby Vision hakkında detaylı bilgileri aktarmıştım:

https://forum.donanimhaber.com/av1-8k-ve-dolby-vision-hdr--149125537

KODI'deki bir diğer büyük yenilik, entegre AV1 çözücüsü. KODI 19'dan itibaren AV1 videolar da izlenebiliyor. Üstteki linkte AV1 konusundan da bahsedildi.

Güncel sürüm KODI 19.1 olup, Windows 10 için indirme linkleri:

https://mirrors.kodi.tv/releases/windows/win64/kodi-19.1-Matrix-x64.exe (64 bit işletim sistemi için)

https://mirrors.kodi.tv/releases/windows/win32/kodi-19.1-Matrix-x86.exe (32 bit işletim sistemi için)

KODI'yi kurup çalıştırmadan önce, grafik işlemcinizin hangi çözünürlük ve kodlamalara destek verdiğini DXVA Checker programıyla öğreniniz:

https://www.free-codecs.com/dxva_checker_download.htm

4K HDR video testleri için şu videoları indirip KODI'de açabilirsiniz:

https://www.makemkv.com/download/dvtest/P4_LG_Dolby_Trailer_4K_Demo.mkv

https://www.makemkv.com/download/dvtest/P5_Dolby_Amaze.mkv

https://www.makemkv.com/download/dvtest/P7_FEL_GIJoe_The_Rise_of_Cobra.mkv

https://www.makemkv.com/download/dvtest/P81_GlassBlowing2_3840x2160@59_94fps_15200kbps.mkv

https://drive.google.com/uc?id=1cTRNwacsV-8J8PtcYNVDXBmGZF1SOynj&export=download

Bilgisayarınız donanım bazında hangi video çözünürlükleri ve kodlamalarına destek veriyor ise, KODI o formatlarda, oldukça düşük bir işlemci yükü ile o videoları oynatacaktır.

KODI'de oynatım sırasında, klavyeden "O" harfi tuşuna basınca, işlemci yükünü görebilirsiniz. İşlemci yükü sistemdeki toplam işlemci yükü olup, KODI oynatım testi sırasında başka uygulamalar çalıştırmayın.

Bilgisayarınızda eğer 2015 veya sonrası model bir işlemciniz var ise (Intel 7-8-9-10.nesilleri gibi), donanımsal 4K-10 bit-HEVC desteğiniz de vardır (HDR desteği ise monitöre göre olur veya olmaz. 1080p altında çözünürlüğü olan ve maksimum parlaklık değeri, nit değeri düşük olan monitörlerde HDR söz konusu değildir).

KODI'deki oynatımda, PotPlayer'a kıyasla çok daha düşük CPU yükü oluştuğunu da göreceksiniz.

Grafik işlemcimin 8K desteklediğini "DXVA Checker" sayesinde keşfetmiştim... KODI, işte bu donanımsal destek altında, 8K çözünürlükteki VP9 ve HEVC videoları sadece %5 CPU yüküyle kare düşmesiz oynatmayı başarırken, PotPlayer'da böyle bir şey mümkün olmuyor.

Kısacası;

Dahili video çözücüler + KODI = 4K HDR, hatta 8K konusunda mükemmel sonuç (yani sıfıra yakın CPU yükü ve GPU'nun gerçek kapasitesinde kullanımı)

MadVR'de birçok ayar yapılırken, KODI'de dili Türkçe yapmak dışında bir ayara da gerek yok. 

3 ayrı kavram üzerinden sistemini test etmek isteyenler buyursun...

1- Video kodlama standardı AV1

2- Video çözünürlük standardı 8K

3- HDR (yüksek dinamik aralık) tekniği Dolby Vision

Çoğumuzun kullandığı cihazlarda (bilgisayar, Android kutu, uydu alıcı, televizyon) bunlara donanımsal destek yok. Yazılımsal destekle halledebiliyoruz.

Yazılımsal yoldan alacağımız verimde de, işlemcilerimizin güçleri belirleyici oluyor.

Bunlara geçmeden evvel, 4K-HEVC videolarla da test yapabilirsiniz. 4 testi ayrı ayrı mesajlara yerleştiriyorum.

Video oynatımı konusunda şu 4 kavram birbirine karıştırılmakta:

1- İşleme cihazı

2- Çözücü

3- Video işleyici

4- Medya oynatıcı

İşleme cihazı, video oynatımının işlem yükünü üstlenen grafik işlemcisidir. Yani bilgisayarınızdaki Intel, AMD veya NVIDIA GPU'su.

Çözücü, ilgili video kodlamasını çözen (decode eden) yazılımdır. Bu yazılım, grafik işlemcisinin kök yazılımı içinde yer alırsa, buna "donanımsal çözücü" deniyor. İşlemcideki bu dahili çözücü dışında, LAV Video Decoder gibi harici çözücüler de kurulup kullanılabilir. Dahili çözücü kullanılırken işlem yükü GPU'da, harici çözücü kullanılırken işlem yükü merkezi işlemcide-CPU'da olur.

Video işleyici, çözülmüş olan videoyu, renk, parlaklık, kontrast gibi boyutlarda ele alıp son şeklini veren yazılımdır. MadVR, yani Madshi Video Renderer bir işleyicidir. Çözücü değildir. Çözücüler olmadan işleyiciler işlevsizdir.

Medya oynatıcı da, çözücülerle işleyicilere erişim sağlanan, videoların kolayca oynatılmasını sağlayan bir grafiksel arayüzdür.

Yani bunlar bir zincirin halkalarıdır.

Eğer sisteminizde birden fazla seçenek varsa, hangi GPU'yu, hangi çözücüyü, hangi işleyiciyi, hangi oynatıcıyı kullanacağınızı kendiniz ayarlarsınız.

HDR konusunda MadVR çok iyi iş çıkardığı için, işleyici olarak mutlaka onun kullanılması, oynatıcı olarak da MadVR'nin entegre edilebildiği oynatıcılardan bir seçim yapılması gerekir.

İşleme cihazı ve çözücü olarak, donanımsal 4K-10 bit destekli bir işlemci ve onun çözücüsü kullanılmalıdır.

Alttaki 4 test eski HD işlemcilere göre değildir...

İki Mecool cihazdan önce, konunun anlaşılması için bir şeyler paylaşacağım...

AV1, HEVC'ten %20-30 kadar daha verimli sıkıştırma sunan ve (HEVC'in aksine) lisans alma derdi olmayan, güncel video kodlamasıdır.

"%20-30 kadar daha verimli sıkıştırma"nın anlamı, HEVC kodlu bir video dosyasının boyutundan %20-30 kadar daha düşük bir dosya boyutunda o HEVC kodlu videoyla aynı görüntü kalitesini elde etmektir.

Örneğin, HEVC kodlu 20 GB'lık video ile AV1 kodlu 15 GB'lık video, birebir aynı kaliteyi sunabilir ve böylece 5 GB veriden tasarruf edilebilir. Sonuçta uydudan, internetten 5 GB daha düşük veri alışverişi yapılmış olur, bir diske 5 GB daha az veri yazılmış olur, vs vs...

Hem Android'in sahibi hem de AV1 kodlamasını geliştiren AOMedia'nın kurucularından olan Google, Nisan 2021'den itibaren satışa sunulacak tüm Android cihazların AV1 çözme özelliğinin olmasını talep etmiştir.

Peki AV1 destekli cihazlar nelerdir?

Cihaz markası bazında değil, çip bazında hareket edilmelidir.

4K çözünürlüklü uydu/medya cihazlarında (STB-set top box) kullanılmak üzere üretilen çiplerden, AV1 desteği olanlar şunlardır:

• Amlogic S905X4
• Broadcom BCM 7218X-72180/72190
• Realtek RTD1311/RTD1319
• Rockchip RK3588 (8K çözünürlük desteklidir)
• Amlogic S908X (8K çözünürlük desteklidir)
• Amlogic S805X2 (HD çözünürlük desteklidir)

Bilgisayarlarda ise, donanımsal AV1 desteği, Intel 11.nesil Iris Xe grafik işlemcilerinden itibaren söz konusudur [4K çözünürlük desteği Intel 4.nesilden başlamaktadır. 4-5-6.nesillerde 8 bit renk derinliğinde, 7-8-9-10.nesillerde ise 10 bit renk derinliğinde HEVC kodlu 4K videolar desteklenmektedir]... Diğer işlemci üreticisi AMD, Radeon RX 6000 serisi GPU'lardan itibaren AV1 desteği vermektedir. NVIDIA GPU'larda ise, GeForce RTX 30 serisinden itibaren AV1 desteği vardır.

Akıllı telefonlarda kullanılmak üzere üretilen çiplerden AV1 desteği olanlar Samsung Exynos 2100 ve MediaTek Dimensity 1000 serisidir.

Akıllı televizyonlarda kullanılmak üzere üretilen çiplerden AV1 desteği olanlar, Mediatek MT9950-MT9613-MT9612-MT9638-MT9602, Realtek RTD2851M-RTD2893 çipleridir.

AV1 kodlu videolar, bu çiplerin olduğu cihazlarda merkezi işlemciye (CPU) fazla yük binmeden orijinal kare oranlarında (FPS) oynatılır - GPU'nun desteklediği çözünürlüğün aşılmaması şartıyla (HD destekli bir donanımda 4K videolar izlenmez mesela).

Yukarıda belirtilen donanımlara sahip olmayan bütün cihazlar, AV1 videolar konusunda harici/yazılımsal desteğe muhtaçtır.

Yazılımsal destek, PotPlayer gibi, KODI gibi, içinde çözücüler barındıran programlarla sağlanır.

Harici destek yoluyla, kullanılan cihazdaki GPU'da hangi çözünürlüğe destek varsa o çözünürlüklü AV1 kodlu videolar, CPU'ya ekstra yük bindirerek izlenebilir. Burada belirleyici olan işlemcinin gücüdür. İşlemci ne kadar zayıfsa, videoda o kadar fazla kare düşmesi olacaktır (60 FPS olan bir videonun 20-30 FPS oynatılabilmesi gibi).

CPU'ya ekstra yük bindirilmesi, CPU'nun daha çok enerji harcaması ve sistemde daha çok ısı oluşması da demektir.

4K çözünürlük destekli olan bir cihazınızı, AV1 kodlaması konusunda test etmek için şu videoyu kullanabilirsiniz (Videoyu indirip AV1 çözücüsüne sahip bir oynatıcı programda deneyiniz):

https://www.elecard.com/storage/video/Stream1_AV1_4K_8.5mbps.webm

Örnek olarak; Intel 7.nesil işlemcide 4K-HEVC videolar izlenirken CPU'da sadece %10-15 yük olurken, AV1'li 4K videolarda %65-85 aralığında yük binmekte. Kare düşmesiz izlenebilir ama bu kadar yüksek yük altında saatlerce video izlenmesi sağlıklı değildir.

Düşük çözünürlüklerde yük sorunu olmaz, mesela AV1'li 480p videolardaki yük %10-15 olmakta. Ancak AV1'in uygulama alanı 4K videolar olacağı için 480p'lerdeki durumun bir önemi yok.

Donanımsal olarak desteklenmeyen bir kodlama konusunda, video çözünürlüğünün artışına paralel olarak, CPU'ya binen yük de artmakta.

AV1 ve donanımsal destek konusu bu şekilde.

[Başlığa A95 F4 eklendi]

Rockchip güncellendi

Bilgisayarınızda HDR desteği yoksa, 10 bit HDR renk özelliklerinde olan 4K videoları izlerken, renklerin soluk çıkmasıyla veya yoğun bir bulanıklıkla karşılaşabilirsiniz.

Bu sorunları gidermek için, madVR gibi bir video işleyici yazılım kullanmanız gerekiyor. (VR=video renderer)

madVR işleyicisi, KMPlayer ve PotPlayer gibi oynatıcılara eklenebiliyor. Uydu yayını izlemek için kullanılan DVB Dream, DVBViewer, ProgDVB ve SmartDVB'ye de eklenebiliyor.

1- Güncel sürüm indirilir:

http://madshi.net/madVR.zip

2- "madVR" adında bir klasöre çıkartılır. Bu klasör "C:\Program Files\" konumuna gönderilir.

3- Klasör içindeki "install.bat" dosyası, yönetici olarak çalıştırılır.

4- Kullanılan oynatıcı yazılımın menüsünde, video işleyici kısmından Madshi seçilir.

madVR kullanırken, medya oynatıcınızın işlem yükünü üstlenen GPU'ya ekstra yük binecektir.

madVR seçiliyken, 4K HDR dosyayı izlerken, PotPlayer/KMPlayer gibi oynatıcının çalıştırıldığı GPU'nun işlem yükü %80'lerde oluyor. CPU yükü ise değişmiyor, %20'lerde sabit kalıyor.

Adaptörünüz bozuldu ve yeni adaptör alacaksınız diyelim... Volt, amper, soket ve polarite uyumlulukları yeterli diye düşünürsünüz ama bu değerlerin birebir aynı olması da yetmez.

Adaptör dediğimiz şey, alternatif akımı (AC) doğru akıma (DC) çeviren bir devre. Bu devre üzerinde direnç, kondensatör gibi çeşitli öğeler var. Ve adaptör bozulmalarının kaynağı, çoğunlukla kondensatör patlamaları olmakta. Yeni adaptör almak yerine, kondensatör değişimleri ile de sorunu çözebilirsiniz. Adaptörü basit bir maket bıçağı ile açabilirsiniz.

70-80 liraya satılan muadil adaptörler var. Bunlardan uzak durun. Çünkü bunlar ucuz üretim. İçine bazı bileşenleri koymadıkları için normal adaptörden daha hafif oluyorlar. Kısa sürede çok fazla ısınıyorlar. Daha kısa ömürlü olmaktalar. Beslemeleri de stabil değildir, cihaza belirtilenden daha yüksek veya düşük voltaj gönderirler. Sonuçta kısa süre içinde bataryanız, anakartınız hasar görür.

Piyasada %100 orijinal diye 200-300 liraya satılan adaptörler de klondur. Adaptörün üzerinde HP logosu ve diğer güvenlik logolarının oluşu, orijinali taklitten öteye geçmemektedir.

HP logosu var diye orijinal sanmayın, kutusuna HP barkodu basılmış diye orijinal sanmayın, her sakallı dedemiz değil.

Klon adaptörü kolayca nasıl anlarsınız? Üzerindeki yazım hatalarına bakın. Mesela orijinal adaptörde adres olarak "Boeblingen, Germany" yazar, klonda "Bolingen Gemany" yazar mesela. Çaylak işi olduğu kanıtlanır.

HP bu adaptörleri kendisi üretmiyor, başka firmalara ürettiriyor, ama onlar da yazım hatası yapacak kadar da amatör değil.

Kısacası, 70-80 liraya satılan adaptör de sahte, 200-300'e orijinal diye satılan da  

Birkaç bin lira saydığınız bilgisayarınızı, daha az para harcayım diye dandik adaptörlere kurban vermeyin. Ne yapıp edip orijinal adaptör bulun. İkinci el piyasasında bulma şansınız çok yüksektir.

Giriş ve çıkış değerleri birebir aynı olsun. Verimlilik seviyesi (efficiency level) kategorisi aynı olsun. Gerekli güvenlik sertifikaları etikette olsun ve en önemlisi, etikette en ufak yazım hatası olmasın. Adaptör kısa sürede cayır cayır olmasın.

Esnaf "orijinal" deyince orijinal olmuyor, bu tür kriterler orijinalliği-sahteliği belirliyor.

Kolay gelsin.