AV1, 8K ve HDR

3 ayrı kavram üzerinden sistemini test etmek isteyenler buyursun...

1- Video kodlaması AV1

2- Video çözünürlüğü 8K (7680x4320)

3- HDR (yüksek dinamik aralık)

Çoğumuzun kullandığı cihazlarda (bilgisayar, Android kutu, uydu alıcısı, televizyon) bunlara donanımsal destek yok.

Yazılımsal destekle halledebiliyoruz. Yazılımsal yoldan alacağımız verimde de işlemcilerimizin güçleri belirleyici oluyor.

Bunlara geçmeden evvel, 4K-HEVC videolarla test yapabilirsiniz, yüksek bit oranlılarıyla.

4 testi ayrı ayrı mesajlara yerleştiriyorum.

Bu testler eski bilgisayarlara göre değildir... 2015 ve sonrasına ait işlemcilerle denenmelidir.

Güncelleme: Dolby Vision ile ilgili olanları ayrı başlığa aldım. DV dışındaki HDR'lerle kalacak şekilde konuyu yeniden düzenledim.

Yüksek Bit Oranlı 4K-HEVC testleri

4K çözünürlükte, yüksek megabit/s bit oranlarında, HEVC kodlanmış videoları indirip deneyebilirsiniz:

http://www.larmoire.info/jellyfish/media/jellyfish-120-mbps-4k-uhd-hevc-10bit.mkv

http://www.larmoire.info/jellyfish/media/jellyfish-140-mbps-4k-uhd-hevc-10bit.mkv

http://www.larmoire.info/jellyfish/media/jellyfish-160-mbps-4k-uhd-hevc-10bit.mkv

http://www.larmoire.info/jellyfish/media/jellyfish-180-mbps-4k-uhd-hevc-10bit.mkv

http://www.larmoire.info/jellyfish/media/jellyfish-200-mbps-4k-uhd-hevc-10bit.mkv

http://www.larmoire.info/jellyfish/media/jellyfish-250-mbps-4k-uhd-hevc-10bit.mkv

http://www.larmoire.info/jellyfish/media/jellyfish-300-mbps-4k-uhd-hevc-10bit.mkv

http://www.larmoire.info/jellyfish/media/jellyfish-400-mbps-4k-uhd-hevc-10bit.mkv

Bu tür videolar, bir USB diskin okuma hızını test etmek için de kullanılabilir.

Grafik işlemcinizin 10 bit renk derinliğinde 4K çözünürlüğe kadar HEVC kodlamasını çözebilmesi gerekir.

AV1 TESTLERİ

Öncelikle hangi bilgisayar GPU'larında AV1 kodlaması için decode desteği var diye bakarsak;

AMD

Rembrandt ve Raphael nesli Radeon Graphics

Radeon RX 6600 ve üzeri (6600 XT, 6650M Series, 6700 XT, 6800, 6800M, 6800 XT, 6900 XT, 6950 XT Series)

INTEL

Tiger Lake neslindeki (11.nesil) UHD Graphics

Iris Xe Graphics

UHD Graphics 730-750-770

NVIDIA

GeForce RTX 3050 ve üzeri (RTX 3050 Ti, RTX 3060, RTX 3060 Ti, RTX 3070, RTX 3070 Ti, RTX 3080, RTX 3080 Ti, RTX 3090, RTX 4080)

GPU'nuz bunlardan birisi değilse, AV1 çözümü konusunda CPU'nuza çok iş düşecek demektir.

AV1 kodlu videoları izleyebilmek için, "dav1d" isimli AV1 çözücüsünün entegre edildiği bir medya oynatıcısı kullanırız, VLC Player gibi, Potplayer gibi...

https://code.videolan.org/videolan/dav1d

AV1 kodlamasını 4K çözünürlükte denemek isterseniz;

https://www.elecard.com/storage/video/Stream1_AV1_4K_8.5mbps.webm

3 dakikalık bu kısa videonun boyutu 176 Megabayt. Bu videoyu izlerken benim işlemciye %65 yük bindi...

Şu videoları da denemek isteyebilirsiniz:

https://www.elecard.com/storage/video/CityHall_640x360.webm

https://www.elecard.com/storage/video/CityHall_854x480.webm

https://www.elecard.com/storage/video/CityHall_1280x720.webm

https://www.elecard.com/storage/video/CityHall_1920x1080.webm (8000 kbps)

https://www.elecard.com/storage/video/CityHall_3840x2160.webm (16000 kbps)

AV1 testlerimde, 4K ve 5K çözünürlüklerde 12-13 megabit/s'den fazlasını oynatamadığımı gördüm, yani bunlarda CPU yüküm %100 oluyor, sistem kilitleniyor.

İşlemciniz AV1 için 4K-5K testlerinden sağ kurtulduysa, bir de 8K çözünürlükte deneyin. Youtube'daki bütün 8K videolar artık AV1 kodlamasında. Birini IDM eklentisiyle bilgisayarınıza indirip izlemeyi deneyin. Veya yt-dlp kullanarak indirin.

yt-dlp'nin güncel sürümünü, geliştirici sayfasından indirebilirsiniz:  https://github.com/yt-dlp/yt-dlp

"yt-dlp.exe" olanı indireceksiniz.

Bu dosyayı attığınız klasörünüzün üst kısmından, Dosya > Windows Power Shell açın.

Şu komut şablonunu kullanarak bir linkteki içeriğe ait tüm formatları listeleyin:

İlgili videonun linkini, https:/www.youtube.com/abcdef gibisinden yanına ekleyeceksiniz sadece.

Listeleme şu şekilde ekranda belirecektir:

ID EXT  RESOLUTION FPS CH │  FILESIZE  TBR PROTO │ VCODEC      VBR ACODEC   ABR ASR MORE INFO

──────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────

sb2 mhtml 48x27    0  │          mhtml │ images                  storyboard

sb1 mhtml 80x45    0  │          mhtml │ images                  storyboard

sb0 mhtml 160x90    0  │          mhtml │ images                  storyboard

599 m4a  audio only   2 │  2.21MiB  31k https │ audio only      mp4a.40.5  31k 22k ultralow, m4a_dash

600 webm audio only   2 │  2.41MiB  33k https │ audio only      opus    33k 48k ultralow, webm_dash

139 m4a  audio only   2 │  3.51MiB  49k https │ audio only      mp4a.40.5  49k 22k low, m4a_dash

249 webm audio only   2 │  3.56MiB  50k https │ audio only      opus    50k 48k low, webm_dash

250 webm audio only   2 │  4.77MiB  66k https │ audio only      opus    66k 48k low, webm_dash

140 m4a  audio only   2 │  9.31MiB  129k https │ audio only      mp4a.40.2 129k 44k medium, m4a_dash

251 webm audio only   2 │  9.46MiB  132k https │ audio only      opus    132k 48k medium, webm_dash

17 3gp  176x144   7 1 │  4.93MiB  69k https │ mp4v.20.3    69k mp4a.40.2  0k 22k 144p

597 mp4  256x144   15  │  2.46MiB  34k https │ avc1.4d400b   34k video only     144p, mp4_dash

598 webm 256x144   15  │  2.07MiB  29k https │ vp9       29k video only     144p, webm_dash

394 mp4  256x144   30  │  4.78MiB  66k https │ av01.0.00M.08  66k video only     144p, mp4_dash

160 mp4  256x144   30  │  5.91MiB  82k https │ avc1.4d400c   82k video only     144p, mp4_dash

278 webm 256x144   30  │  6.63MiB  92k https │ vp9       92k video only     144p, webm_dash

395 mp4  426x240   30  │  9.69MiB  135k https │ av01.0.00M.08  135k video only     240p, mp4_dash

133 mp4  426x240   30  │  13.97MiB  194k https │ avc1.4d4015   194k video only     240p, mp4_dash

242 webm 426x240   30  │  13.44MiB  187k https │ vp9       187k video only     240p, webm_dash

396 mp4  640x360   30  │  20.35MiB  283k https │ av01.0.01M.08  283k video only     360p, mp4_dash

134 mp4  640x360   30  │  31.78MiB  442k https │ avc1.4d401e   442k video only     360p, mp4_dash

18 mp4  640x360   30 2 │ ~ 42.03MiB  571k https │ avc1.42001E   571k mp4a.40.2  0k 44k 360p

243 webm 640x360   30  │  33.35MiB  464k https │ vp9       464k video only     360p, webm_dash

397 mp4  854x480   30  │  37.95MiB  528k https │ av01.0.04M.08  528k video only     480p, mp4_dash

135 mp4  854x480   30  │  51.16MiB  712k https │ avc1.4d401f   712k video only     480p, mp4_dash

244 webm 854x480   30  │  51.26MiB  713k https │ vp9       713k video only     480p, webm_dash

22 mp4  1280x720  30 2 │ ~172.27MiB 2340k https │ avc1.64001F  2340k mp4a.40.2  0k 44k 720p

136 mp4  1280x720  30  │ 158.97MiB 2212k https │ avc1.4d401f  2212k video only     720p, mp4_dash

247 webm 1280x720  30  │ 100.20MiB 1394k https │ vp9      1394k video only     720p, webm_dash

398 mp4  1280x720  60  │ 107.79MiB 1499k https │ av01.0.08M.08 1499k video only     720p60, mp4_dash

298 mp4  1280x720  60  │ 251.83MiB 3503k https │ avc1.4d4020  3503k video only     720p60, mp4_dash

302 webm 1280x720  60  │ 182.31MiB 2536k https │ vp9      2536k video only     720p60, webm_dash

399 mp4  1920x1080  60  │ 203.98MiB 2838k https │ av01.0.09M.08 2838k video only     1080p60, mp4_dash

299 mp4  1920x1080  60  │ 428.05MiB 5955k https │ avc1.64002a  5955k video only     1080p60, mp4_dash

303 webm 1920x1080  60  │ 306.26MiB 4260k https │ vp9      4260k video only     1080p60, webm_dash

400 mp4  2560x1440  60  │ 487.85MiB 6787k https │ av01.0.12M.08 6787k video only     1440p60, mp4_dash

308 webm 2560x1440  60  │ 917.45MiB 12763k https │ vp9      12763k video only     1440p60, webm_dash

401 mp4  3840x2160  60  │  1.02GiB 14557k https │ av01.0.13M.08 14557k video only     2160p60, mp4_dash

315 webm 3840x2160  60  │  1.85GiB 26326k https │ vp9      26326k video only     2160p60, webm_dash

571 mp4  7680x4320  60  │  2.21GiB 31434k https │ av01.0.17M.08 31434k video only     4320p60, mp4_dash

Bu formatlardan birini indirmek isterseniz, şu şablonu kullanın:

Yani bu listedeki 8K-7680x4320 akışı indirmek için (ID'si 571)

Hangi içeriği listelerseniz listeleyin, hep aynı kodlama tablosuyla karşılaşacaksınız...

Youtube'daki 8K videolar hep 30 megabit/s ortalama bit oranında ve AV1 kodlamasında iletiliyor.

4K videolarda, AV1 kodlu olanlar 15 megabit/s, VP9 kodlu olanlar 25 megabit/s bit oranlarında iletiliyor. VP9 da kullanılıyor ki AV1 desteklemeyen eski cihazların VP9'ları oynatması sağlanıyor.

Youtube sitesinde AV1 için bir ayar seçeneği de mevcut... "Auto"da sisteminize göre kendisi ayarlıyor... "Prefer AV1 for SD" seçeneğinde, 480p çözünürlükte AV1 olanın, daha yüksek çözünürlükte VP9 olanların oynatılmasını ayarlıyorsunuz. Bu ayar adil olmamış, 720p AV1'i bile oynatamayan işlemci ölsün :) "Always prefer AV1" ayarında bütün Ultra HD videolarda AV1 kodluları oynatıyorsunuz, VP9'ları değil... AV1'i oynatabilmenin avantajı ne? Daha düşük bit oranıyla eşit veya daha yüksek video kalitesi, daha az veri trafiği, vakit ve nakit tasarrufu.

Youtube'daki bu 8K çözünürlükteki 30 megabit/s'lik AV1 kodlu videoları çevrimiçi izleyebilmek için:

1-Bu kodlamayı 8K çözünürlüğe kadar destekleyen güncel bir grafik işlemci (GPU) veya çok güçlü bir merkezi işlemci (CPU) lazım.

2- Minimum 35 megabit/s hızında stabil internet bağlantısı lazım.

Eğer internetiniz zayıfsa (35 megabitin altındaysa) ama işlemcileriniz güçlüyse, 8K videoları indirip çevrimdışı şekilde izleyebilirsiniz.

Ama işlemcileriniz zayıfsa, internetiniz 100 megabit bile olsa, 8K videoları çevrimiçi de çevrimdışı da izleyemezsiniz.

AV1 için CPU'nuzun sınır değerini tespit etmeniz faydanıza.

**************************************

AV1 konusunda bir diğer yöntem, Microsoft'un yayınladığı "AV1 Video Extension". Benim hiç sevemediğim bu eklenti, Windows Media Player, Microsoft Edge tarayıcı ve Filmler-TV uygulamasında, AV1 kodlu videoların oynatımını sağlıyor. Microsoft Store uygulamasından veya şu linkten indirilebilir:

https://www.free-codecs.com/av1_codec_download.htm

İndirdiğiniz ".appx" dosyasını, PowerShell'de komut şablonunu kullanarak manuel kurun:

8K TESTİ

"DXVA Checker" isimli program, grafik işlemcilerinizin hangi video kodlamalarını hangi çözünürlüğe kadar desteklediğini gösterir.

https://www.free-codecs.com/dxva_checker_download.htm

Bu program çok faydalı, zira bir 4K grafik işlemcisi olarak bilinen Intel HD Graphics 620'nin 8K'yı da desteklediğini öğretir. (Üreticisi Intel'in internet sayfasında 8K'dan bahsedilmez)

DXVA Checker, bu GPU'nun 8K çözünürlükteki VP9 ve HEVC kodlu videoları halledebileceğini raporlar. 

8K testini, Youtube'daki 8K videoların tamamı AV1 kodlamasına geçirildiği için, başka kodlamada video bulup yapmak gerekiyor, yani 8K-VP9 ve 8K-HEVC videolar bakmalıyız. Şansımıza, bu konuda şöyle bir klasör var:

https://drive.google.com/drive/folders/1TSdV36G_npDtjRJze54GEYpdxpBt7nCK

8K-HEVC ve 8K-VP9 oynatımlarımda CPU ve GPU'ma çok aşırı yükler binmiyor - PotPlayer'da DXVA-donanım hızlandırmayı ve D3D11 Video Renderer'i ayarlamak şartıyla tabii ki. PotPlayer başlığında bu ayarlardan bahsettim:

https://forum.donanimhaber.com/potplayer-da-cozucu-isleyici-ve-donanimsal-hizlandirma-ayarlari--154552752

-Güncellendi-

HDR TESTLERİ

Windows 10'lu bilgisayarlarda HDR'nin aktifleşebilmesi için, monitör iki kriteri karşılamak zorunda:

1. En az 1920x1080 çözünürlük
2. En az 300 nit (kandela/metrekare) maksimum parlaklık değeri

Bu kriterleri karşılamayan "SDR monitörlü" bilgisayarlarda, HDR videoları izlerken 4 seçenek mevcut:

1- Görüntüye müdahale etmemek

2- PotPlayer gibi bir medya oynatıcıda, "piksel gölgelendiriciler" özelliğini aktifleştirmek

3- Madshi Video Renderer (madVR) gibi marifetli bir video işleyicisi kurarak PotPlayer içerisinde kullanmak: https://forum.donanimhaber.com/hdr-destegi-olmayan-pc-de-4k-hdr-icin-cozum-madvr--147861968

4- KODI gibi HDR destekli başka bir medya oynatıcı kullanmak: https://kodi.tv/download/windows/

SDR ekranlarda HDR içeriğin sorunsuz izlenebilmesi için, ton eşlemesi yapılması gerekir. MadVR gibi bir video işleyicisi eğer ton eşlemesi yaparsa haliyle GPU'ya ekstra yük bindirir. Ton eşlemesine gerek kalmazsa, yani görüntüye müdahale edilmezse veya görüntü 4K-SDR ise GPU'ya ekstra yük binmez.

Şunu da unutmayın ki bilgisayarda HDR monitör olsa bile, herhangi bir 4K-HDR içerik, 55-65 inç gibi geniş ekranlardan izlenmedikçe gerçek kalitesi gözlemlenemez. Bilgisayar ekranları bu iş için çok küçüktür.

1- POTPLAYER, müdahalesiz

2- POTPLAYER, piksel gölgelendiriciler aktif

3- POTPLAYER, Madshi Video İşleyici'yi (madVR) kullanarak

4- KODI, varsayılan ayarlarla

Görüleceği üzere;

1- Hiç müdahale edilmediğinde renkler solgun, görüntü dumanlı gibi çıkar (HDR konusunda hiç bilgisi olmayanlar, bu videoların "bozuk" olduğunu iddia edebilmiş)

2- PotPlayer piksel gölgelendirici yöntemi, yeterli parlaklığı sunamıyor.

3- MadVR yönteminde, renkler ve parlaklık en iyi şekilde elde ediliyor.

4- KODI'deki parlaklık biraz fazla olup renkleri bastırıyor.

İşlemci yüklerine bakıldığında (4K-10 bit-HEVC desteği olan bir sistemde);

1- Hiç müdahale edilmediğinde CPU ve GPU yükleri, HDR değil de SDR olan herhangi bir 4K video izlenirken olan seviyelerde (%5-15 bandında).

2- PotPlayer piksel gölgelendirici yönteminde, CPU yükü yine %5-15'lerde dolaşırken, GPU yükü %40'lara yükselmekte.

3- MadVR yönteminde, CPU yükü yine %5-15'lerde dolaşırken, GPU yükü %60-70'lere yükselmekte.

4- KODI'deki CPU ve GPU yükleri ise, hiç müdahale edilmeyen yöntemle neredeyse aynı. Sadece işlemci yüküne göre performansa bakarsak, KODI yöntemi açık ara en başarılı yöntem.

Şu linklerden HDR videolar indirip test edebilirsiniz:

HDR10 (Statik metadata içeren, yani video boyunca her sahne için sabit ayarların söz konusu olduğu standart)

https://www.projectorcentral.com/images/articles/10bit_HDR_Grayscale_ProjectorCentral_4K_(HEVC_10-bit).mp4

HDR10+ (Samsung'un geliştirdiği, dinamik metadata içerebilen HDR standardı)

https://mega.nz/file/af4zSAbQ#gBiHRiX3oLnBvxMNnytC08v8DRkKzQIkhGpg96nAWXE (Profile A)

https://mega.nz/file/nehDka6Z#C5_OPbSZkONdOp1jRmc09C9-viDc3zMj8ZHruHcWKyA (Profile B)

https://ff.wetransfer.com/downloads/0f596c6233476b3a74a7005f2912235320210201160114/257cf4 (Dinamik Metadata Test Videosu)

En iddialı HDR standardı olan DOLBY VISION'ı ayrı başlığa taşıdım.

-üst mesaja eklendi-

düzenlendi

Türkçe kaynaklarda ender bulunan bilgiler.

Teşekkürler,

Devamını bekliyorum.

MadVR için bir arkadaşıma oldukça güçlü bir PC toplamıştım.

Bu süreçte fazlasıyla yazı okudum, okuduğumu iyi anlayacak hiç bir altyapım olmadığı için kafamda bilgi karmaşasından öteye gitmedi.

Ama şunu anladım, iyi bir MadVR deneyimi için pahalı bir sistem gerekli, buda yeterince prof bir sisteme eşdeğer sanki, nedersiniz?!

düzenlendi

üst mesaja taşındı

Dolby Vision bilgileri ayrı başlığa taşındı

Dolby Vision bilgileri ayrı başlığa taşındı

Hocam bunu kim için yazmıştınız ?

düzenlendi

hocam makale yazmışşınız tebrikler :)

düzenlendi

konu yeniden düzenlendi