antartikada toprak var mı yoksa tamamen buz mu?

göbek deliği pamukçuğu

Binbaşı

1510 Mesaj

Tüm Başarılarını Gör

Target Human

Yüzbaşı

951 Mesaj

Tüm Başarılarını Gör

melikulupinar

Yarbay

5939 Mesaj

Tüm Başarılarını Gör

quote:

Orijinalden alıntı: hærun

Tamamen toprak kısımlar vardır.

Kar-buz sonunda yağışa bağlı olaylardır. Yağış olması için ise havada yeterli su buharı bulunmalıdır. Hava sıcaklığı arttıkça da havanın taşıyabileceği su buharı miktarı artar. Çok soğuk havalarda bu oran son derece düşük olur.

Havada çok su buharı olsa da yağış için yeterli olmayabilir. Su buharı molekülleri elektrostatik yük nedeni ile birbirini iterler ve birleşemezler. Oysa yerçekimi etkisi ile yere düşebilecek kadar büyük sayılan çok küçük bir su damlacığının oluşması için bile onbinlerce molekülün birleşmesi gerekir.

Burada devreye toz (teknik anlamda) girer. Bu toz her çeşit karasal toz molekülü olabilir ama genelde çoğunlukla sülfür molekülleri veya damlacıklarıdır. Bunlara çekirdek yada tohum denir ve yeterli miktarda yoksa yağış olmaz. Bunlar civardaki su buharı moleküllerini kendine çeker ve molekül tutunabilir. Böylece yavaş yavaş büyür ve yeterli ağırlığa ulaşınca yağmur olur. Bulunduğu ortam sıfırın altındaysa kar olur. Veya su damlası olup yere düşerken soğuk katmandan geçerse dolu veya kırç olur.

Yapay yağmur yağdırma tekniği bunu kullanır. Su buharı içeren bulutlara gümüş iyodür, sülfür vb moleküller serpilerek tohumlama yapılır. Bazen çok koyu yağmur bulutları olmasına rağmen yağmur yağmaz. Veya yazın küçük alanlardaki az miktardaki buluttan bile dehşet sağanak yağabilir. Durum tamamen havadaki toz miktarı ile ilgilidir ve yazın toz daha çok olur. Şehir civarlarına çok yağması da sülfür çokluğundandır. Tarihte görülmemiş yağışlar olabilir.

Eğer çekirdek-tohum olabilecek yeterli madde yoksa su buharının birleşip damlacık oluşturabilmesi için nem oranının %300 gibi değere çıkması gerekir. Biz %60-80 nemle bile boğuluyoruz, hava çok nemli diyoruz. Eğer sizi kuru olarak %300 su buharı içeren buluta soksak siz çekirdek-tohum yerine geçer, tutunan su buharı molekülleri ile anında sırılsıklam olursunuz.

Gelelim Antarktika olayına. Bu kıtanın kıyılarında mevsimsel olarak veya sıcak okyanus akıntıları nedeni ile sürekli toprak-kayalık alanlar vardır. Özellikle de Arjantin burnu (Tierra Del Fuego) istikametine uzanan yarımadada görülür. Bunun dışında kıtanın merkezine yakın olan ve kuru vadiler (Dry Valles) denen tamamen çıplak alanlar da vardır. Ayrıca çok dik olduğundan yağan karın tutunamadığı ve ince kar katmanının kuru hava-güneş etkisi ile süblime olmasıyla kuru kalan yerler vardır. (mesela moğolistan da çok soğuk olur ama nem azlığından burda da kar kalınlığı 5-10 santimi geçmez iç kesimlerde. Soğuğa rağmen kuru hava-güneş nedeni süblimleşerek bir kaç günde erir)

Bu yerlere hiç kar yağmaz. Kuru vadilerin oluşmasına sebep havadaki nem yokluğudur. Nedeni ise hava dinamikleridir. Atmosferde mevsimsel ısı-basınç farkı nedeni ile değişen rüzgarlar yanında sürekli aynı yöne esen rüzgarlar da vardır. Mesela coriolis etkisindeki alizeler, ticaret rüzgarları, musonlar ve tabii ki jet rüzgar akımları. Jet akımları iki kademelidir.

Üst kademede ekvator kuşağından yükselen sıcak hava çok yüksekten kutuplara doğru yüzlerce kilometre hızla eser. Çok yükseldiğinden çok soğuk olur ve kayda değer nem taşıyamaz. Bunun bir kısmı otuzuncu enlemlerde tekrar aşağı iner ve kalan nemi de götürür. Yine 60 derece enlemlerinden yükselen alt kademe akımları da ikiye ayrılarak 30 derece kuşağına ve kutuplara doğru akar ve fazla nem taşıyamaz. Kutba taşıdıklarının çoğu da aradaki enlemlerde yağışla veya ters rüzgarlarla kaybolur.

Ekvator ve 60 derece enlemlerinden gelen jet akımları kutuplarda yere iner ve kutup merkezinden dışarı yöne eser. Bu da zaten çok az olan nemi kutuptan uzaklaştırır ve soğuk ile birleşince aşırı kuru hava oluşur. Ayrıca coriolis etkisi nedeni ile kıta çevresinde devamlı esen dairesel bir rüzgar bariyeri vardır. Bu bariyer okyanuslardan gelen nemli havanın kıta içlerine girmesini engeller.

Kıtanın çok buzlu olması nedeni ile tohum-çekirdek olacak toz miktarı da azdır. Çok az nem ve yetersiz toz nedeni ile bu alanlara hiç yağış düşmez. Görülen az miktardaki kar da yağış ile değil, rüzgarın diğer yerlerden taşıması ile oluşur. Yerdeki taşınan karın süblimleşmesi nedeni ile nadir de olsa yağış değil ama çok az miktarda kırç-donmuş çiğ yağışı meyana gelebilir. Onlar da tekrar süblimleşir ve rüzgar tarafından zamanla dışarı taşınır.

EDIT: Tozun gizli yaşamı diye bir kitap var. Tozun hayatımıza dibine kadar nüfuz ettiğini ve aklınıza bile gelmeyecek etkilerini okuyunca şaşıracaksınız. (Bu yazıda biraz faydalandım)

< Bu mesaj bu kişi tarafından değiştirildi melikulupinar -- 30 Ekim 2013; 23:49:52 >